اطلاعیه

اگر رویدادی وجود دارد که می‌خواهید بقیه هم از آن با خبر شوند، اطلاعات رویداد را (عکس و توضیحات مناسب)
به ایمیل info[at]ebultan.com ارسال نمایید تا به صورت رایگان و با نام خودتان در بولتن درج گردد.

رویداد هاگردشگری

لیست موزه های تبریز

لیست موزه های تبریز

ساعت کاری از تاریخ
۲۹ اسفند۹۵ تا ۱۵ فروردین۹۶
ساعت۹ الی۲۰
روز ۱ فروردین۹۶
ساعت۹ تا ۱۲ و ۱۶ تا ۲۰

 

بولتن در تلگرام

https://t.me/joinchat/AAAAADvkifxU2imFEJ2IcQ

بولتن در اینستاگرام
https://www.instagram.com/ebultan/

پی نوشت مهم : توضیحات زیر این صفحه به صورت کلی است 
ساعات اعلام شده در جدول و عکس از سوی میراث فرهنگی فقط برای موزه های ذکر شده در جدول میباشد و این ساعات ویژه نوروز ۹۶ است.

لیست موزه های تبریز

کوتاه از موزه های استان آذربایجان شرقی( منبع )
موزه های استان آذربایجان شرقی

 

مقدمه :
شاید بتوان آذربایجان شرقی را به دلیل داشتن موزه های متعدد تاریخی، فرهنگی، طبیعی و بسیاری از موزه های دولتی و خصوصی کوچک و بزرگ “مجموعه ای بی نظیر و بی بدیل “از موزه ها نامید.

این استان به دلیل برخورداری از پیشینه بسیار کهن تاریخی و فرهنگی و شهر تبریز نیز با داشتن ۵ بار تجربه پایتختی در طول سلسله های مختلف، دارای آثار و بناهای تاریخی و موزه های غنی فراوانی است که هرکدام گوشه ای از تاریخ این بخش از سرزمین ایران را به نمایش گذاشته اند.

در اهمیت و غنای موزه های موجود در آذربایجان شرقی همین بس که این استان از نظر قدمت و تعدد موزه ها پس از تهران در جایگاه دوم کشور قرار دارد.

 از ۲۳ موزه موجود در آذربایجان شرقی، تبریز به تنهایی ۱۷ موزه را در خود جای داده و ۲ موزه نیز در مراغه قرار دارد. شهرهای سراب، بناب و اهر، خامنه و خدا آفرین  نیز هرکدام یک موزه تخصصی دارند.

گفتنی است هرساله در هفته میراث فرهنگی در اواخر اردیبهشت ماه هر سال نیز چند موزه جدید گشایش می یابد و بر شمار گنجینه های تاریخی آذربایجان شرقی افزوده می گردد.

یادآور می شود، روزانه به طور متوسط ۱۰ هزار تن از موزه های آذربایجان شرقی دیدن می کنند که این رقم سال به سال نسبت به سال گذشته افزایش می یابد.

 البته پیش از معرفی موزه های آذربایجان شرقی گفتن این نکته ضروری است که اغلب بناهای موزه های یاد شده نیز از آثار تاریخی و دیدنی منطقه محسوب شده و پیشینه مفصلی دارند.

 به همین دلیل نیز سعی شده به تاریخچه بناها اشاره مختصری شده و بیشتر به خود موزه ها پرداخته شود.

لیست موزه های تبریز

 

موزه آذربایجان
موضوع : تاریخی، باستان شناسی ، هنرهای مستظرفه و…
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: موزه ۱۳۳۷ هجری شمسی، بنا متعلق به دوره پهلوی
ساعت بازدید: ۲۱-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: تبریز، خیابان امام خمینی (ره)، روبروی ساختمان بیمه ، بالاتر سه راه خاقانی
تلفن: ۵۲۶۱۶۹۸ و ۵۲۶۱۶۹۶-۰۴۱۱

  تاریخچه ایجاد موزه شهر تبریز با عنوان «موزه آذربایجان» که از بزرگترین موزه های کشور نیز به شمار می آید به حدود ۵۰ سال قبل بازمی گردد. در آن سال ها تلاش های زیادی از جانب جمعی از فرهنگ دوستان این شهر برای راه اندازی یک موزه جامع در تبریز صورت گرفت تا این که این تلاش ها نتیجه داد و در اردیبهشت ماه ،۱۳۳۷ موزه آذربایجان بنیان گذاشته شد. ساختمان این موزه که در مرکز شهر تبریز قرار دارد براساس نقشه تنظیمی «آندره گدار» باستان شناس و معمار معروف فرانسوی ساخته شده است.یادآور می شود، قبل از این تاریخ و تا زمان گشایش رسمی این موزه، ازدبیرستان نجات سابق تبریز به عنوان محل موقت نمایش اشیای تاریخی و باستانی استفاده می شده است. موزه آذربایجان دارای ۱۲ هزار اشیای فرهنگی و هنری و بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ قطعه ثبت شده تاریخی است که از این نظر در جمع گنجینه های مهم و باارزش کشور جای گرفته است. این موزه از ۳ تالار مجزا در ۳ طبقه تشکیل یافته است. طبقه زیرزمین به نمایشگاه دائمی آثار هنری اختصاص یافته و طبقه همکف، تمدن های پیش از اسلام از هزاره پنجم قبل از میلاد تا دوران ساسانی را به نمایش گذاشته است. طبقه فوقانی موزه نیز باستانشناسی ایران در دوران اسلامی را تا پایان عصر قاجار در خود جای داده است.
  تالار سکه و مهرهای شاهان و فرمانروایان تاریخ ایران نیز در همین طبقه قرار داشته و آثاری از هزاره سوم قبل از میلاد تا دوران قاجاری در آنها به چشم می خورد. از آثار بی نظیر و ارزشمند موجود دراین دوره می توان به موبندطلایی متعلق به هزاره نخست قبل از میلاد، جام طلای دوره هخامنشی، بشقاب های زرین و سیمین دوره ساسانی، قفل رمزی مربوط به اواخر قرن ششم هجری و مجموعه ای از چینی های دوران صفویه، اشاره کرد.
در کنار مسجد کبود تبریز بنای بزرگی با ایوان رفیع، مشرف به خیابان امام قرار دارد. این بنا یکی از قدیمی ترین موزه های درجه اول ایران به شمار می رود و به موزه ی آذربایجان معروف است.
این موزه برای اولین بار در سال ۱۳۳۶ با نمایش ۲۰۲ قطعه از آثار فرهنگی انتقالی از موزه ایران باستان شروع به کار کرد. ساختمان فعلی موزه از سال ۱۳۴۱ رسماً افتتاح و شروع به کار کرده است.
این موزه از بخش های زیر تشکیل شده است:
باستان شناسی دوران قبل از اسلام
این بخش بیشتر شامل سفالینه های متنوع و آثار گوناگون  و آثار مفرغی تمدن های مناطق مختلف ایران از هزاره پنجم پیش از میلاد تا پایان حکومت ساسانیان است.
از اشیای نفیس بخش پیش ازاسلام می توان از یک جام زرین و یک موبند زرین منحصر به فرد و یک ریتون نقره ای با مجسمه ی سرشیر که همگی مربوط به دوره ی هخامنشی هستند، یک قبضه شمشیر برنزی متعلق به دوره کاسی ها که دارای کتیبه ای به خط میخی است و تنگ ها و کاسه های شیشه ای نقش دار مربوط به دوره ی ساسانی و … نام برد.
باستان شناسی دوران اسلامی
این بخش آثار سفالی و فلزی زیبایی از قرون چهارم تا چهاردهم ه . ق را در خود جای داده است.
این اشیا شامل انواع سفالینه های نقش دار و لعابداری است که از مناطق مختلف به دست آمده اند. چینی های بسیار نفیس دوره ی صفوی که به استناد مهرهای پشت ظروف به دستور شاه عباس اول در طرح ها و رنگ های مختلف ساخته شده اند ، از دیگر اشیای این بخش هستند. از اشیای منحصر به فرد این بخش قفل رمزی فلزی متعلق به سال ۵۶۶ ه .ق ساخت یک هنرمند اصفهانی است که دارای ۴ عقربه و ۶۵۵۳۶ رمز می باشد.
یکی دیگر از اشیای دیدنی این بخش کاسه برنزی حکاکی شده مزین به آیات قرآنی و ادعیه متعدد است که به “جام شفابخش” معروف شده و تاریخ ساخت آن ۱۱۱۰ ه . ق است 
و بالاخره سنگ نوشته ی معروف “بسم الله ” که کتیبه ای مرمرین در ابعاد ۳۳/۱× ۸۳/۳ متر است. در وسط این کتیبه لفظ جلاله ی “بسم الله الرحمن الرحیم” به خط نستعلیق درشت به عمق حدود ۵ سانتیمتر تراشیده شده و در حاشیه آن اشعاری در مدح حضرت رسول اکرم ( ص ) و القاب ایشان با نقوش اسلیمی حک شده است. این کتیبه در تاریخ ۱۲۷۲ ه .ق توسط حکاک، خطاط و شاعر هنرمند “میرزا محمد علی قوجانی” معروف به میرزا سنگلاخ خلق شده و یکی از شاهکارهای مسلم حکاکی به شمار می آید.
سکه ها، مهرها و سیلندرها
در این بخش مجموعه نسبتاً کاملی از سکه های ادوار مختلف تاریخ ایران، از زمان تسلط اسکندر بر ایران و حکومت جانشینان وی و سپس امرای سلسله های مختلف که در این سرزمین به حکومت پرداخته اند تا اواخر قاجاریه، یک یا چند سکه از هریک در ویترین های مخصوص به نمایش گذاشته شده اند. کلیه سکه ها به ترتیب قدمت با زیرنویس شامل مشخصات و سال ضرب آنها به نحوی چیده شده اند که پشت و روی تمامی سکه ها برای علاقه مندان قابل استفاده و تحقیق باشد.
مهرها و سیلندرها نیز قسمتی از ویترین های این بخش را به خود اختصاص داده اند. این مهرها مربوط به ادوار مختلف تاریخ از هزاره سوم قبل از میلاد تا قرون اخیر هستند. در کنار این مهرها نمونه های طراحی شده آنها بر روی مقوا و نیز آثار نقوش مهرها بر روی خمیر مخصوص در معرض دید قرار دارند. این مهرها همگی گویای علایم و نشانه های ملی، قومی، مذهبی، تجاری و حکومتی اقوام گوناگونی است که درمناطق مختلف سرزمین پهناور ایران زیسته اند. این علایم برروی قطعات کوچک سنگ از جنس های مختلف مثل انواع عقیق، یشم، سنگ سرخ و یمانی و نیز لعل، فیروزه، یاقوت و حتی طلا  و نقره و یا سایر سنگ های معدنی حک شده اند.

موزه مشروطه
موضوع : تاریخی، اسناد و مدارک مربوط به انقلاب مشروطیت
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: موزه ۱۳۷۵ هجری شمسی، بنا قاجاری
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: تبریز، خیابان شهید مطهری، روبروی مسجد جامع، خانه مشروطه
تلفن: ۵۲۳۷۹۵۲ و ۵۲۳۸۲۸۵-۰۴۱۱

معرفی موزه:
بنای تاریخی خانه مشروطه با معماری دوره قاجار در محله قدیمی راسته کوچه و در ضلع غربی مجموعه بازار تبریز واقع شده است. مالک نخستین آن حاج مهدی کوزه کنانی از شیفتگان حریت و آزادی بود. این خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال ۱۲۸۷ ه.ش مرکز تجمع جمعی از برجسته ترین چهره های مشروطه در آذربایجان بوده و در جنگهای ۱۱ ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی ستاد فرماندهی و محل تشکیل جلسات مجاهدین مشروطه به شمار میرفت. تصمیم مهم و انقلابی پائین آوردن پرچمهای سفید تسلیم در مقابل قوای محمدعلی شاه قاجار در همین خانه گرفته شده است. بنا با قسمت الحاقی آن در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ مترمربع و با دو طبقه اندرونی و بیرونی حاصل ذوق هنرمندانه معمار تبریزی بنام «حاج ولی معمار» است که سالها در روسیه ساکن بود و پس از بازگشت به تبریز در سال ۱۲۴۷ ه.ش آنرا بنا نهاد. ویژگیهای خاص معماری دوره قاجار، تزئینات چشمگیر، به کارگیری نورگیر زیبا و چشم انداز موسوم به کلاه فرنگی با ستونها و سرستونهای گچبری شده، پنجره های ارسی، درهای منبت کاری شده در اتاق اصلی موسوم به «طنبی» و غلام گردش دور راه پله، هرکدام به نوعی ذوق و هنر ایرانی را به نمایش گذاشته و آنرا به یک نمونه منحصربفرد تبدیل کرده است. بنا به لحاظ اهمیت تاریخی در تاریخ سال ۱۳۵۴ ه.ش به شماره ۱۱۷۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال ۱۳۶۷ ه.ش توسط سازمان میراث فرهنگی کشور خریداری شده است. اقدامات مرمتی آن نیز پس از تملک به مرحله اجرا درآمده و سعی شده است به الگوهای معماری تاریخی توجه کافی شود. از سال ۱۳۷۵ ه.ش پس از مرمت و تجهیز تالار اصلی و اتاقهای گوشواره با بنمایش گذاشتن اسناد و مدارکی از دوران پرفراز و نشیب انقلاب مشروطه به عنوان موزه آغاز به کار نموده است از مهمترین اموال ارائه شده در آن میتوان از فرش مشروطه، اسلحه کمری ستارخان، لوازم شخصی سران انقلاب و دیگر اسناد و مدارک اهدایی مرتبط با انقلاب نام برد.
ساختمان این موزه از زیباترین خانه های تاریخی تبریز است. بنای تاریخی خانه مشروطه با معماری دوره قاجار در محله قدیمی راسته کوچه قرار گرفته و مالک نخستین آن «حاج مهدی کوزه کنانی » بود. این خانه در جنگ های ۱۱ ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی که منجر به پیروزی مشروطه خواهان شد، ستاد فرماندهی و عملیات آزادی خواهان به شمار می رفت.
موزه مشروطیت در فضایی به مساحت ۱۳۰۰ مترمربع در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
در این موزه تمامی آثار و مدارک مربوط به مبارزات دوران مشروطیت به نمایش گذاشته شده است. لوازم شخصی سران انقلاب مشروطه همچون ستارخان، اسناد، فرمان ها و دست نوشته های مشروطه خواهان و نیز نیروهای دولتی در آن دوران، مطبوعات آزادیخواه دوران مشروطه و بسیاری از آثار دیگر در این مجموعه نگهداری می شود.
با توجه به نقش بزرگی که آذربایجان، به ویژه مردم تبریز در پیروزی انقلاب مشروطه داشته اند، تأسیس موزه ای برای نگهداری و ارائه آثار و یادگارهای به جای مانده از رهبران بزرگ آن انقلاب و نیز جمع آوری اسناد و مدارک و عکس های مستند مربوط به حوادث انقلاب مشروطه، در خانه مشروطه، بسیار بجا و شایسته و حتی ضروری بود.
بنابراین از سال ۱۳۷۵ کلیه اشیای مربوط به این دوره از تاریخ ایران از موزه آذربایجان و نیز اشیای اهدایی مردم و بازماندگان رهبران و مجاهدین انقلاب مشروطیت فراهم آمد و نخستین پایه این موزه به صورت حاضر را بنا نهاد.
بخشی از مجموعه آثار موجود در این موزه در سال ۱۳۴۱ همزمان با تأسیس موزه آذربایجان و با جمع آوری اسناد و مدارک و یادگارهای مربوط به انقلاب مشروطه در ساختمان موزه آذربایجان فراهم آمده و در آنجا به نمایش گذاشته شده بود.
 اما ضرورت تأسیس موزه های مستقل سرانجام در سال ۱۳۷۵ منجر به انتخاب بنای خانه مشروطه به عنوان مناسب ترین محل برای تأسیس این موزه شد.
اینک موزه مشروطه تبریز با داشتن مجموعه قابل توجهی از عکس های مستند و تابلوهای نقاشی از تصاویر بزرگان انقلاب مشروطه و اسناد و مدارک و نامه ها و اعلامیه های مربوط به قیام و مبارزات مجاهدین مشروطه، یکی از گنجینه های منحصر به فرد کشور محسوب می شود. با اجرای طرح توسعه این موزه در آینده نزدیک، موزه مشروطه جایگاه شایسته خود را در این زمینه به دست خواهد آورد.

موزه قرآن و کتابت
موضوع : تاریخی، مجموعه ای از قرآن مجید و نسخ خطی و قطعاتی از آثار خوشنویسان بنام ایران
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: ۱۳۸۰
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: تبریز، خیابان دارائی، میدان صاحب الامر،بنای صاحب الامر
تلفن: ۵۲۵۲۷۳۳-۰۴۱۱
معرفی موزه:
بنای مسجد شاه تهماسب صفوی معروف به مسجد صاحب الامر در شرق میدان صاحب آباد در قلب شهر تبریز در کنار مهران رود قرار دارد. این بنای تاریخی یک گنبد و دو مناره بلند دارد و در ابتدا مسجد ویژه شاه تهماسب اول صفوی بود که در سال ۱۰۴۵ ه.ق به وسیله سپاهیان سلطان مراد چهارم- امپراطور عثمانی- تخریب شد.
کاتب چلبی در کتاب جهان نما ضمن بحث از تبریز می نویسد «در قسمت شرقی میدان صاحب آباد متصل به جامع سلطان حسن، مسجد مزین دیگری وجود داشت که چون بنایش از شاه تهماسب بود عساکر عثمانی جابه جا خرابش کردند.»
از زمان شاه تهماسب تنها دو طاق مرمری نقش دار در مدخل های دهلیز و اندرون بقعه باقی مانده است. حجاری های زیبایی از نقوش گل و بوته، اسلیمی و ختایی از جمله تزئینات معماری این بنا ست. سنگ نبشته مرمرینی هم در کنار یکی از طاق های آن نصب شده است. در بالای طاق دیگر سوره «الجن» به خط علاء الدین خوشنویس معروف زمان شاه تهماسب صفوی آمده است.
این مسجد پس از عقب نشینی عثمانیان در زمان شاه سلطان حسین صفوی توسط وزیر آذربایجان- میرزا محمد ابراهیم- بازسازی شد.
زلزله سال ۱۱۹۳ ه.ق که شهر تبریز را در هم کوبید و هزاران کشته بر جای نهاد، این بنای عظیم را نیز ویران ساخت.
در سال ۱۲۶۶ ه.ق، میرزا علی اکبر خان، مترجم کنسولگری روس که مرد ثروتمندی بود به آیینه بندی قسمتی از بقعه و دهلیز و تعمیرات آن اقدام کرد و صحن و مدرسه کنونی را احداث و موقوفاتی برای آن ها تعیین نمود، این صحن و مدرسه در بدو تاسیس «مدرسه اکبریه» نام داشت ولی بعدها «صحن صاحب الامر» خوانده شد.
با توجه به قداست این بنا پس از انجام تغییرات لازم این مکان به عنوان موزه قران و کتابت در نظر گرفته شد. در این موزه مجموعه نفیسی از نسخ قران مجید مربوط به ادوار مختلف تاریخ و قطعات زیبایی از آثار خوشنویسان بنام ایران به نمایش گذاشته شده است.
علاوه بر این نسخ خطی، انواع قلمدان های مقوایی مذهب دارای نقوش مینیاتوری و روکش لاکی، همچنین انواع پلاک های فلزی منقوش به منقوش به ادعیه و اوراد، ظروف چینی- سفالی- برنجی مزین به آیات قرانی و بسیاری از آثار و تصاویر بزرگان دینی در این موزه به نمایش در آمده اند، در موزه قرآن و کتابت نسخه هایی از قرآن مجید به خط ائمه و خوشنویسان معروف جمع آوری و در معرض تماشای علاقمندان گذاشته شده است از جمله این نفایس می توان به یک صفحه از قران کریم منسوب به دستخط مبارک حضرت امام رضا (ع) اشاره کرد که بر روی تکه ای از پوست نوشته شده است.
همچنین آثاری از خوشنویسان بزرگ تبریزی مانند ملا عبدالباقی تبریزی استاد خط ثلث، میرزا محمد شفیع تبریزی، میرزا طاهر خوشنویس از اساتید خط نسخ و آثاری از محمد حسین تبریزی، علیرضا عباسی، علا الدین بیک تبریزی، درویش عبدالمجید و میر عماد حسنی را نیز در این موزه می توان دید. از برجسته ترین آثار دیگر می توان به لباس قسم منقوش به کل آیات قران، کوچکترین قران خطی مطلا، جام شفابخش و کتیبه سنگی میخی اشاره کرد.
مسجد شاه طهماسب (صاحب الامر) در شرق میدان صاحب آباد تبریز قرار گرفته است و یک گنبد و دو مناره بلند دارد. مسجد شاه طهماسب مسجد سلطنتی شاه طهماسب اول صفوی بود. این مسجد در سال ۱۰۴۵ قمری به وسیله سپاهیان سلطان مراد چهارم عثمانی تخریب شد.
کاتب چلبی در کتاب جهان نما ضمن بحث از تبریز می نویسد:”…. در قسمت شرقی میدان صاحب آباد متصل به جامع سلطان حسن، مسجد مزین دیگری وجود داشت که چون بنایش از شاه طهماسب بود عساکر عثمانی جابه جا خرابش کردند…”
از زمان شاه طهماسب تنها دو طاق مرمری نقش دار در مداخل دهلیز و اندرون بقعه باقی مانده است. سنگ نبشته مرمرینی هم در کنار یکی از طاق ها نصب شده که فرمان منع تمغای کیالی برنج وذغال بر آن نقر شده است. در بالای طاق دیگر سوره”الجن” به خط علاءالدین خوش نویس معروف زمان شاه طهماسب صفوی نوشته شده است.
این مسجد پس از عقب نشینی عثمانی ها دوباره آباد گردید. در زلزله شدید ۱۱۹۳هـ. ق بار دیگر فرو ریخت و در سال ۱۲۰۸ هجری به وسیله جعفر قلی خان دنبلی ملقب به باتمان قلیچ پسر احمدخان تجدید بنا یافت. ماده تاریخ این تجدید بنا مصراع” زحکم خان بشد این مسجد آباد” است.
در ۱۲۶۶ هـ.ق میرزا علی اکبر خان مترجم کنسولگری روس که مرد ثروتمندی بود به آیینه بندی قسمتی از بقعه و دهلیز و تعمیرات آن اقدام کرد و صحن و مدرسه کنونی را احداث و موقوفاتی برای آنها تعیین نمود.
این صحن و مدرسه که در سال ۱۳۴۵ شمسی بدون توجهبه اهمیت و حیثیت تاریخی آن در نتیجه امتداد یافتن خیابان دارایی تخریب شد، در بدو تأسیس” مدرسه اکبریه” نام داشت ولی بعدها “صحن مقام صاحب الامر” خوانده شد.
در حال حاضر این مسجد پس از اتمام تغییرات به عنوان موزه قرآن و کتابت تجهیز و برای بازدید علاقه مندان گشوده است.

موزه سنجش
موضوع : علمی، واحدها و ابزارهای سنجش وزن و…
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: موزه ۱۳۸۱ هجری شمسی، بنا قاجاری
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: تبریز، خیابان امام خمینی، کوچه مقصودیه، پشت ساختمان شهرداری، بن بست سلماسی
تلفن: ۹-۵۵۴۲۴۵۸-۰۴۱۱
معرفی موزه:
نیاز انسان به داشتن مقیاسها و همچنین استفاده از ابزار و ادوات سنجش از بدو تشکیل جوامع انسانی مطرح بوده است، چرا که او باید رابطه فیمابین خود و طبیعت اطرافش را تنظیم می کرد. اگر کشاورزی می کرد باید ضمن کسب آگاهیهایی از دگرگونیهای فصلی نسبت به سطح تعیین حدود اراضی نیز اقدام می کرد، به هنگام دادو ستد نیز لاجرم معیارها و مقیاسهایی برای کالاهایش منظور می نمود، و اگر سرپناهی برای خود ایجاد می کرد، لازم بود به رعایت مقیاسهایی خویشتن را مقید سازد. قطعا گردآوری برخی از ابزار و ادوات قدیمی سنجش در یک مجموعه می تواند روشنگر نحوه ایجاد و تکامل چنین فن آوری کیفی توسط گذشتگان باشد. در موزه سنجش انواع ادوات مقیاس توزین از قبیل ترازوهای ظریف زرگری تا قپانهای بزرگ میادین بار مربوط به قرون گذشته، سنگ وزنه ها و پیمانه های نفتی، وسایل مربوط به علم نجوم و اخترشناسی مانند اسطرلاب و کره سماوی، ابزارهای سنجش مربوط به علم هواشناسی و قطب نماها و سایر مقیاسهای دیگر به نمایش گذاشته شده است. موزه سنجش تلاش کرده بخشی از این گونه ابزار آلات را در معرض تماشای مردم و پژوهشگران قرار دهد. این موزه در فضای دل انگیز خانه تاریخی سلماسی تبریز، بنا شده در دوره قاجار و ثبت شده در آثار ملی کشور (به شماره ۱۸۶۲) تاسیس شده است. ساختمان در سه ضلع حیاط (عرصه ۶۵۰ متر مربع) در دو طبقه با زیربنای ۸۷۵ مترمربع بنا گردیده است.
طبقه زیر زمین ضلع شمالی که توسط پله ای به هشتی ورودی نیز متصل است حوضخانه نامیده می شود و دیگر قسمتهای زیر زمین شامل مطبخ، انبار ارزاق و آب انبار میباشد. طبقه همکف دارای طنبی های اصلی و جانبی در اضلاع شمالی شرقی و غربی با پنجره های اروسی است. بنا دارای تذهیب در کمره اتاقها، شومینه ها و گچبری در سقف طنبی های شمالی و شرقی است.
مصالح بکار رفته در بنا شامل سنگ لاشه با ملات ساروج در پی ها است و دیواره های زیرزمین ترکیبی از سنگ و آجر (تفلیسی) و دیوارهای فوقانی (همکف) خشتی با روکش آجری است.

موزه قاجار
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: موزه ۱۳۸۵ هجری شمسی، بنا قاجاری
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: تبریز – خیابان ششگلان – جنب بیمارستان کودکان- پشت مدرسه شیخ عطّار
تلفن: ۵۲۳۶۵۶۸-۰۴۱۱ فاکس : ۵۲۵۶۷۹۷ – ۰۴۱۱
معرفی موزه:
شهر تبریز در دوره های مختلف تاریخ ایران دارای ارزش و اهمیت خاصی بوده که در دوره ایلخانان و قاجار این شکوه به اوج خود رسیده است. در ۱۲۱۸ ه.ق که عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلیشاه گردید، این شهر رسماً ولیعهد نشین شد. در دوره جنگهای ایران و روس، تبریز مرکز ثقل و مقر فرماندهی بوده است.
از دوره قاجار بناهای زیبائی در این شهر به یادگار مانده است که خانه امیرنظام یکی از این بناهاست. این خانه در محله ششگلان که یکی از محلات قدیمی تبریز است قرار دارد.
در دوره قاجار عمارتهای بسیار زیبائی در این محله احداث شده بود که خانه امیرنظام گروسی یکی از باارزشترین بازمانده های این خانه های تاریخی است، که هنوز هم با صلابت و عظمت خاصی خودنمائی می کند. این عمارت که اکنون به عنوان موزه قاجار استفاده می شود در دوره ناصرالدین شاه و در زمان پیشکاری امیر نظام گروسی* و توسط وی بنا گردیده است. در خاطرات ناصرالدین شاه در سفرسوم وی به فرنگ از این خانه توصیف فراوان شده است.
منابع حاکی از آن است که در دوره های بعد نیز والیان آذربایجان در این عمارت سکونت داشته اند. این قسمت از خانه که اکنون باقی مانده است تنها بخشی از این عمارت زیباست و متأسفانه بخشهای دیگر آن تخریب شده است.
در دوره پهلوی از این خانه به عنوان اداره دارائی و اداره فرهنگ استفاده شده و در سال ۱۳۷۰ شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری گردیده است.
با توجه به آسیبهای جدی که به بنا وارد شده بود، با حفظ ویژگیهای معماری بنا و شاخصهای سنتی مورد بازسازی قرار گرفت و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۵ شمسی پس از اتمام عملیات ساختمانی به عنوان موزه قاجار مورد بهره برداری قرار گرفت.
ویژگیهای معماری:
عمارت امیرنظام در دو طبقه و با زیربنای ۱۵۰۰ متر مربع ساخته شده است. ساختمان مشتمل بر دو حیاط اندرونی و بیرونی است که باغچه ها و حوض ها زیبائی آنرا دوچندان می کند.
۱۶ ستون با سرستون های زیبا ایوان سراسری را نگه داشته اند. در طبقه بالا پنجره های مشبک اروسی با شیشه های رنگی، گچبری های نمای شمالی و جنوبی، همچنین آینه کاری ها و گچبری های تالارهای داخلی و طنبی ها به زیبائی مجموعه می افزایند. در زیرزمین حوضخانه ای وسیع وجود دارد که یکی از زیباترین قسمتهای بنا است. ستون های استوار حوضخانه و آجرکاری سقف آن بسیار چشمگیر است.
تالارهای موزه :
تالارهای طبقه اول: تالار سکّه، تالار بافته، تالار چینی، تالار آبگینه، تالار موسیقی، تالار خاتم و تالار فلزات
تالارهای طبقه دوم: تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامین، تالار معماری و شهرسازی

*امیرنظام گروسی یکی از رجال برجسته ایران در دوره قاجار بود که همواره مناصب مهم حکومتی داشته است. در زمانی که سفیر ایران در فرانسه بود، دستگاه ضرب سکّه را به ایران آورد. در زمان ناصرالدین شاه پیشکار آذربایجان شد، در جریان نهضت تنباکو نقش مثبتی را ایفا نمود؛ در سالهای پایانی عمر به ماهان کرمان تبعید شد و در همانجا درگذشت.

سایت موزه عصر آهن
موضوع : باستان شناسی
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: ۱۳۷۸ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۲۱-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: تبریز، خیابان امام خمینی (ره)، پشت مسجد کبود
تلفن: ۵۲۶۱۶۹۸ و ۵۲۶۱۶۹۶-۰۴۱۱
محوطه باستانی مسجد کبود واقع در شمال شرق بنای مسجد کبود تبریز است. طول (شرقی- غربی) این محوطه ۲۷۶ متر و عرض (شمالی- جنوبی) آن بطور متوسط ۱۰۲ متر و مساحت آن ۲۸۲۹۰ مترمربع (حدود ۳ هکتار) می باشد. این محوطه طی خاکبرداری های سال ۱۳۷۶ بوسیله شرکتهای طرف قرارداد شهرداری تبریز شکل گرفته و طی همان سال با شناسائی آثار گورستان هزاره اول ق.م و پس از بازدیدها، گمانه زنی ها و کاوش به عنوان یک محوطه باستانی دارای آثار بویژه دوره آهن با شاخص اسکلتهایی مدفون همراه با سفالهای خاکستری و در مواردی نخودی و قرمز و اشیای فلزی شناخته شده است.
در شهریورماه ۱۳۷۷ طی بازدیدی که توسط آقای نصرت ا… معتمدی کارشناس سازمان میراث فرهنگی کشور، از محوطه بعمل آمد نشانه هایی از آثار هزاره اول ق.م مشاهده گردید و به پژوهشکده باستان شناسی گزارش شد. پس از آن میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در فاصله ۸۰ متری شرق بنای مسجد کبود گمانه ای حفر کرده و وجود تدفین متعلق به هزاره اول ق.م آشکارگردید. در اردیبهشت و خرداد ۱۳۷۸ هیاتی به سرپرستی آقای معتمدی برای کاوش در محوطه مسجد کبود به تبریز اعزام شد. طی فصل اول کاوش، تعداد ۳۸ گور، کاوش شد و یکی از گورها که دارای ۲ اسکلت (زن و مرد) به همراه اشیاء تدفینی بود، بلوک برداری شده و به موزه ملی آذربایجان انتقال یافت. پس از اتمام فعالیتهای این هیات، سازمان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی اقدام به تهیه نقشه از محوطه و آثار آن نمود و طی اواخر سال ۱۳۷۸ نمایشگاهی از آثار بدست آمده از کاوش یاد شده در موزه آذربایجان برگزارشد.
مراحل بعدی کاوش و حفاظت مقدماتی طی سالهای ۱۳۸۲-۱۳۷۹ به سرپرستی آقای دکتر علیرضا هژبری نوبری انجام یافت که بنابر نتایج کاوش، آثاری متعلق به گورستان عصر آهن و آثار پراکنده کف های استقراری احتمالا فصلی و چندین متر لایه های بالایی روی آثار عصر آهن، رسوبات طبیعی و آثار مضطرب دوره اسلامی مشاهده گردید. با توجه به موقعیت استراتژیک محوطه مسجد کبود و واقع شدن آن در میان شهر، همجواری آن با مسجد کبود و نزدیکی به موزه آذربایجان، احداث موزه باز و حفظ آثار در جای خود، امری الزامی می نمود. لذا انجام عملیات ساماندهی و تجهیز محوطه به منظور آماده سازی برای بازدید عموم از تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۸۵ از سوی سازمان میراث فرهنگی تبریز اقدام گردید.
کلیه عملیات در سه فاز به ترتیب زیر انجام گرفت:
الف) فاز اول، عملیات حفظ و مرمت اسکلتها ب) فاز دوم، ساماندهی موزه اصلی ج) فاز سوم ساماندهی محوطه بیرونی موزه
مراسم گشایش سایت موزه عصر آهن تبریز در تاریخ ۳۰/۲/۱۳۸۶ با حضور آقای دکتر جعفری معاونت فرهنگی و ارتباطات سازمان میراث فرهنگی کشور انجام شد و هم اکنون این محوطه در معرض بازدید برای عموم می باشد.

موزه محرم
موضوع : مردمشناسی ، مذهبی
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری
سال تاسیس: ۱۳ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۱۵-۹
روزهای تعطیل: ایام تعطیل
نشانی: تبریز، انتهای خیابان شهید مطهری، کوچه شهید گوگانی نبش اتش نشانی
تلفن: ۵۲۳۴۷۳۸-۰۴۱۱
معرفی موزه :
موزهٔ محرم یکی از موزه‌های مردم‌شناسی شهر تبریز است که در محل خانهٔ مرحوم دکتر صحتی در محلهٔ راسته‌کوچه قرار گرفته‌ است. این موزه به مطالعهٔ ابعاد حماسه بزرگ عاشورا پرداخته و قدمت بنای آن به دورهٔ قاجار می‌رسد.
موزهٔ محرم ۲ طبقه بوده و ۴۰۹ متر مربع مساحت دارد. این بنا در اوایل دورهٔ پهلوی به‌عنوان حسینیه مورداستفاده قرار می‌گرفته‌است. در حیاط موزه، نماد اسب ذوالجناح در طبقهٔ اول، انواع پرچم، چراغ، شمع، طوغ، علم و گهوارهٔ نذری و در طبقهٔ دوم، ابزار و نوشته‌های مربوط به سوگواری و تعزیه‌خوانی به نمایش درآمده‌است.

موزه ادبی شهریار
موضوع : تخصصی، شخصیت (استاد شهریار)
وضعیت: فعال
وابستگی: شهرداری
سال تاسیس: ۱۳۷۰ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۱۴:۳۰ – ۷:۳۰ و ۱۹-۱۵
روزهای تعطیل: ایام تعطیل
نشانی: تبریز، خیابان ارتش، کوچه مقصودیه، خانه استاد شهریار
تلفن: ۵۵۵۸۸۴۷-۰۴۱۱
معرفی موزه:
استاد شهریار فرزند آقاسید اسماعیل موسوی معروف به حاج میرآقا خشکنابی در سال ۱۳۲۵ه.ق (شهریور ۱۲۸۶ شمسی) در بازارچه میرزا نصرالله تبریز چشم به جهان گشود. در سال ۱۳۲۸ که تبریز آبستن حوادث خونین وقایع مشروطیت بود پدرش او را به روستای قیش قورشاق و خشکناب منتقل نمود. دوران کودکی شاعر در آغوش طبیعت و روستا سپری شد. منظومه حیدربابا مولود آن خاطرات است. در سال ۱۳۳۱ ه.ق شهریار به تبریز بازگشت و نزد پدر شروع به فراگیری مقدمات ادبیات عرب نمود. وی در سال ۱۳۲۲ ه.ق جهت تحصیل به شیوه نوین آموزشی اصول جدید به مدرسه متحده وارد شد و در این مدرسه به آموختن زبان فرانسه و علوم دینی و فراگیری خوشنویسی پرداخت. کتابت قرآن مجید ثمره همین تجربه خوشنویسی است. در سیزده سالگی اشعار شهریار با تخلص بهجت در مجله ادب به چاپ رسید. او در بهمن ۱۲۹۹ شمسی برای اولین بار به تهران سفر کرد و در سال ۱۳۰۰ با کمک لقمان الملک جراح در مدرسه دارالفنون به تحصیل پرداخت. شهریار در تهران تخلص بهجت را نپسندید و تخلص شهریار را پس از دو رکعت نماز و تفال از حافظ برگرفت.
شهریار از بدو ورود به تهران با استاد ابوالحسن صبا آشنا شد و نواختن سه تار و مشق ردیف های سازهای موسیقی ایرانی را از او فرا گرفت. او همزمان با تحصیل در دارالفنون به ادامه تحصیلات علوم دینی پرداخت و در سال ۱۳۰۳ شمسی وارد مدرسه طب شد. از این پس زندگی شورانگیز و پرفراز و نشیب او آغاز شد. با فوت پدر و بازگشت مجدد وی به تهران در سال ۱۳۱۴ آوازه شهرت او از مرزها فراتر رفت. شهریار شعر فارسی و آذری را با مهارت تمام می سرایید. در سال های ۱۳۳۰ یا ۱۳۲۹ اثر جاودانه خود حیدربابایه سلام را خلق و برای همیشه به یادگار گذاشت. در مرداد ۱۳۳۲ با یکی از منسوبین خود ازدواج کرد. حاصل این ازدواج سه فرزند است.
استاد شهریار پس از یک دوره بیماری در ۲۷ شهریور ۱۳۶۷ دار فانی را وداع گفت و در مقبره الشعرای تبریز به خاک سپرده شد. بزرگ ترین اثر استاد شهریار کلیات ارزشمند دیوان اشعار وی به زبان پارسی و بخشی از آن به زبان آذری است که معروف ترین آن ها کتاب «حیدربابایه سلام» است.
در این موزه علاوه بر آثار چاپ شده استاد، دفاتر و اوراق بسیاری از آثار و اشعار ایشان به خط خود استاد و قرآنی که با خط نسخ نگاشته اند و برخی لوازم تحریر و وسایل شخصی و آلبوم های عکس محتوی تصاویر یادگاری این شاعر اندیشمند و فرزانه به معرض نمایش گذاشته شده است.

موزه تاریخ طبیعی آذربایجان
موضوع : تخصصی،تاریخ طبیعی
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان محیط زیست آذربایجانشرقی
سال تاسیس: ۱۳۷۲ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۱۴-۹
روزهای تعطیل: ایام تعطیل
نشانی: تبریز، بلوار آزادی
تلفن: ۳۳۴۳۵۱۳-۰۴۱۱
موزهٔ تاریخ طبیعی یکی از مزه‌های شهر تبریز است که در بلوار آزادی قرار گرفته‌است. این موزه در سال ۱۳۷۲ خورشیدی و در محل سازمان محیط زیست استان آذربایجان شرقی تأسیس شده‌است.
پیکرهای تاکسیدرمی جانوارن مختلف متعلق به آذربایجان و سایر نقاط ایران جمع‌آوری شده و پس از گذراندن مراحلی در بخش‌های گوناگون موزهٔ تاریخ طبیعی به نمایش گذاشته شده‌است. همچنین پیکرهای کامل پرندگان، چرندگان، حشرات و خزندگان که برخی‌شان نادر هستند، در این موزه به نمایش درآمده‌است.
در این موزه پیکره‌ های تاکسیدرمی جانوران و حیوانات گوناگون مربوط به مناطق مختلف کشور به ویژه منطقه آذربایجان جمع آوری و به صورت علمی ضد عفونی و آرایش و در ویترین‌های مخصوص به نمایش گذاشته شده‌اند.
همچنین این موزه پیکره‌ های کامل انواع پرندگان، خزندگان، حشرات و سایر جانوران اهلی و وحشی را که برخی از آن ها از انواع نادر حیات وحش هستند در معرض تماشای علاقمندان قرار می‌دهد و با کمک نقاشی و دکوراسیون، محیط زندگی و نحوه زندگی آن‌ها را برای بازدید کنندگان ترسیم می‌کند.
موزه تاریخ طبیعی تبریز دارای مجموعه‌های متنوع جانوری و گیاهی منحصر به فرد ازجمله ۳۸ گونه پستاندار، ۴۹ گونه پرنده، ۱۳ گونه خزنده، نه گونه‌ آبزی، دو نوع سنگواره و نمونه‌ هایی از سخت پوستان و بندپایان است.
یک غرفه از ماکت‌های دایناسورهای دوران دوم زمین شناسی نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده که تماشای آن، حیات این پستاندار عظیم‌الجثه در ۵۰ میلیون سال قبل را در ذهن انسان تداعی می‌کند.
خرس قهوه‌ای، انواع گربه‌های وحشی مثل گربه جنگلی، گربه وحشی و سیاه گوش و گونه‌های دیگر مثل گورکن، گرگ، روباه، گراز، شغال و کفتار نیز از سایر گونه ‌های جانوری کشور است که زینت ‌بخش غرفه‌های موزه تاریخ طبیعی تبریز هستند.

موزه آثاراستاد بهتونی
موضوع :هنرهای تجسمی (مجسمه های گچی)
وضعیت: فعال
وابستگی: شهرداری
سال تاسیس:    ۱۳۸۰  هجری شمسی
ساعت بازدید: ۱۴-۹
روزهای تعطیل: تعطیلات رسمی
نشانی: تبریز
تلفن: -۵۲۵۸۲۴۳-۰۴۱۱
موزه ای با بیش از ۱۰ هزار اثر خلاقانه که همگی آنها توسط هنرمند مجسمه ساز، استاد بهتونی با گچ و سیمان ساخته و بامهارت تمام رنگ آمیزی شده است .
«محمد حسن بهتونی» به سال ۱۳۰۵ در تبریز متولد شد. او نه دانشگاهی رفته و نه دوره ی خاص هنری را گذرانده است. اما نسیم هنر، در درون او طوفانی به پا کرده و چونان فولادی آبدیده از او استادی متبحّر و تمام عیار در عرصه ی هنرهای تجسمی و پیکرتراشی ساخته است. او سبک خاصی در هنر خویش دارد. با الهام از طبیعت زنده و  محیط اطراف میوه ها، خوراکی ها و حتی اشیاء را نه بر روی بوم نقاشی، که در شکل سه بعدی و ملموس و شبیه به واقعیت، ساخته و پرداخته کرده و حس تشخیص و تعقّل هر بیننده را به اشتباه وا می دارد. به گفته ی استاد، ساخت هر یک از این آثار، بسته به کوچکی و بزرگی، ظرافت و رنگ آن، ۵ تا ۱۵ روز زمان  برده است. اما او با حوصله و پشتکار،در خلق آنها همت گمارده تا آنجا که بعید است تماشاگری، بعد از دیدن نمایشگاه آثار او آب لب و لوچه اش از دیدن آلوچه، هندوانه و کباب سلطانی جاری نشود!

موزه شهدای ۲۷ دی   دانشگاه تبریز

موضوع : تصاویر ،نمادهاو اشیا شهدای دانشگاه
وضعیت: فعال
وابستگی: دانشگاه تبریز
سال تاسیس:  ۱۳۸۷ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۱۴-۹
روزهای تعطیل: تعطیلات رسمی
نشانی: دانشگاه تبریز
تلفن: -۳۳۴۱۲۴۴-۰۴۱۱
در موزه شهدای دانشگاه تبریز عکس، وصیتنامه و دستنوشته های ۲۲شهید بمباران ۲۷ دی ۱۳۶۵ دانشکده فنی به نمایش گذاشته شده است.

موزه شهرداری تبریز
موضوع : تاریخی
وضعیت:فعال
وابستگی: شهرداری تبریز
سال تأسیس: ۱۳۸۷ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: تعطیلات رسمی
نشانی: تبریز- شهرداری تبریز
تلفن: -۵۵۳۹۱۹۸-۰۴۱۱
هویت هر قوم و ملتی در درازنای تاریخ و قدمت آن نهفته است و تبریز، این کهن شهر ایران، با تاریخی به فراخی و قدمت چهارهزارسال، یکی از تأثیرگذارترین و مهم ترین شهرهای ایران بزرگ است که همواره به عنوان پیشتاز و پیشگام حرکت ها و رخدادهای مهم قرون و اعصار متمادی تاریخ این مرز و بوم، به نقش آفرینی اثربخش در شکل گیری نهادها و اولین های ایران همت گماشته و نام مردان و زنان این خطه در تمامی زمان ها به پیشگامی و آغازگری شهره شده است .
در این میان نام تبریز در یکصد و سه سال قبل و با ایجاد و راه اندازی اولین نهاد مدنی و مردمی کشور یعنی بلدیه و انجمن شهر، بیش از دیگر عرصه ها خودنمایی می کند، رویدادی که به روایت و گواه اسناد و مدارک موجود، این شهر را با تشکیل نخستین بلدیه یا همان شهرداری کشور و نیز اولین انجمن یا شورای شهر ایران به مهد مدیریت شهری مدرن کشور تبدیل کرد تا تبریزآغازگر اولین حرکت ها و اقدامات مدیریت نوین شهری با تکیه بر نمایندگان و معتمدین مردم در ایران باشد.
  در باب چرایی، چگونگی و روند روی کار آمدن و سیر تحول و پیشرفت مدیریت نوین شهری کشور از تبریز پیش تر ها سخن بسیار رفته و در وصف اهمیت و جایگاه تبریز در این عرصه همین بس که در برپایی جشن های یکصدمین سال تأسیس شهرداری در ایران، این شهر تبریز بود که پس از یکصد سال از تولد مدیریت شهری در بطن خود، میزبان جشن تولد یکصد سالگی این نهاد مدنی کشور نیز شد و از دل این اتفاق مهم تاریخی فرهنگی، آثار و برکات بسیاری برای تبریز و کشور به منصه ظهور و بروز رسید.
به موازات برپایی جشن های صدمین سال تأسیس شهرداری در ایران به میزبانی تبریز کهن، مدیریت شهری تبریز به پشتوانه عنوان “تبریز شهر اولین ها” با رونمایی از اولینی دیگر و این بار در حوزه تاریخ و احیای هویت تاریخی تبریز، اقدام به تأسیس و راه اندازی اولین موزه تاریخ شهر و شهرداری کشور در دل عمارت تاریخی شهرداری کرد تا ضمن تثبیت و معرفی قدمت و دیرینگی مدیریت شهری در تبریز، به احیا و معرفی هرچه بیشتر تاریخ و هویت تاریخی خود از یک سو و ثبت و ضبط آثار به جا مانده از این دوران برای آیندگان از سوی دیگر نماید.
درست از همین رو بود که به موازات صد ساله شدن اولین شهرداری یا همان بلدیه کشور در اولین پایتخت شیعی ایران، مدیریت شهری تبریز دست به کار راه اندازی اولین موزه تاریخ شهر و شهرداری کشور در این شهر شد و با اختصاص فضای ساختمان تاریخی عمارت شهرداری به این کار ، گام های اولیه تحقق این هدف را با همکاری شورای اسلامی شهر و اهالی فرهنگ ، هنر و تاریخ این شهر برداشت.
عمارت شهرداری با سبقه تاریخی خود و با پشتوانه ۷۵ سال میزبانی مدیریت های مختلف شهری از سال ۱۳۱۴ تاکنون، در واقع مناسب ترین مکان برای تبدیل شدن به موزه تاریخ شهرداری و حفظ و معرفی تاریخ معاصر مدیریت شهری تبریز بود که در نهایت با اختصاص فاز به فاز سالن ها و بخش های مختلف آن، به برگ زرینی از تاریخ غنی تبریز تبدیل شد و امروز این موزه در کنار دیگر موزه های تاریخی موجود در تبریز و حتی استان نظیر موزه آذربایجان، موزه قاجار، موزه عصر ایلخانی، موزه سنجش، موزه استاد شهریار و ده ها موزه دیگر، پذیرا و پاسخگوی سیل کسانی است که مشتاقانه به دنبال یافتن سوالات خود در حوزه تاریخ معاصر تبریز هستند.
موزه شهر و شهرداری تبریز همچنین به روایت اسناد و آمار موجود ثبت شده، به رغم جوان بودن، به جهت جذابیت های موجود، در ردیف پربازدید کننده ترین موزه های تبریز و استان قرار دارد. عمارت شهرداری که در سال ۸۶ و پس از ۷۵ سال کاربری اداری، با درایت و جسارت مدیریت وقت شهرداری به یکی از منحصر به فردترین و بزرگترین موزه های شهر در کشور تبدیل شد، ۶۵۰۰ متر مربع زیربنا و ۹۶۰۰ متر مربع وسعت دارد و با تالارها و سالن ها متعدد و تخصصی، همه روزه پذیرای بازدید کنندگان متعدد است.
وجود تالارهایی چون تالار اشیا و لوازم قدیمی مورد استفاده در شهرداری، عکس ها، اسناد، نامه ها، احکام، فرمان ها، اطلاعیه ها، آگهی های عمومی و دیگر اسناد تاریخی متعلق به بلدیه قدیم تبریز، تالار تاریخ اطفائیه یا آتش نشانی تبریز به عنوان اولین آتش نشانی کشور، تالار شهدا، تالار صنعت چاپ و نشر به عنوان اولین مهد چاپ ایران با نمایش نخستین ابزارآلات چاپ، تالار فرش یا موزه فرش با نمایش قدیمی ترین  و بزرگ ترین فرش های موجود استان و نیز نفیس ترین تابلو فرش ها، تالار فانوس های قدیمی، تالار قدیمی ترین دوربین های عکاسی، تالار و بخش مربوط به قدیمی ترین قفل های تاریخ و دیگر بخش های متنوع و دیدنی، از موزه شهرداری تبریز، محلی برای بازدید و تماشای بدیع ترین جلوه های هنر، فرهنگ و تاریخ این خطه ساخته و بازدید کنندگان این موزه را با خاطره ای ماندگار و تجربه ای پربار به اعماق تاریخ این شهر سوق می دهد.
موزه شهرداری تبریز به عنوان اولین موزه تاریخ شهرداری های کشور، یکی از بدیع ترین مجموعه های تاریخی کشور به شمار می رود که با ترکیب و آمیزه ای از هنر، فرهنگ و تاریخ، شکل گرفته تا برای همیشه تاریخ این مرز و بوم، تاریخ کهن تبریز را به نسل های آینده روایت کند؛ چراکه موزه شهرداری، به واقع روایتگر تاریخ کهن تبریز است.
از جمله دیگر ویژگی های موزه شهر و شهرداری تبریز رایگان بودن بازدید برای عموم از این موزه است.
موزه شهرداری تبریز همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۲۰ شب جهت بازدید علاقمندان و شهروندان تبریزی و نیز میهمانان و گردشگران دایر می باشد.

موزه استانداری
موضوع : تاریخی
وضعیت: غیرفعال
وابستگی: استانداری آذربایجانشرقی
سال تاسیس: هجری شمسی
ساعت بازدید: –
روزهای تعطیل: –
نشانی: تبریز میدان شهدا -استانداری آذربایجانشرقی
تلفن: –
عکس استانداران به همراه لیست کامل و تصاویر والیان تاریخ معاصر این خطه در موزه استانداری (طبقه زیرزمین کاخ) واقع شده است.
در این موزه، علاوه بر تصاویر استانداران و والیان از عهد ناصری تاکنون، هدایای مقامات کشورهای خارجی به استانداران آذربایجان شرقی به این مجموعه اهدا شده و به نمایش عموم درآمده است.
موزه فعلا تعطیل است.

موزه زنده سفال

نمایشگاه و خانه سفال   
موضوع : سفال
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: ۱۳۸۴ هجری شمسی، بنا قاجاری
ساعت بازدید: ۱۷-۸
روزهای تعطیل: ایام تعطیل
نشانی: تبریز، خیابان شمس تبریزی، ایستگاه گرو، کوچه صرافلا، پلاک ۱۰۰
تلفن: ۵۲۴۲۴۵۸-۰۴۱۱
معرفی موزه:
موزه زنده سفال تبریز فضایی است که پیغام نیاکان ما را در عرصه سفالگری به گوش، چشم ما، دست ما و مهمتر از همه به روح ما میرساند. به روح انسان قرن بیست و یکم که از فطرت خود فاصله زیادی یافته و در آرزوی وصل به اصل خود است.
خاک در دسترس ترین و نخستین ماده ای بوده که بشر آغازین با آن بسیاری از نیازهایش را برطرف کرده است. خاک را با آب مخلوط نموده و از آن گل ساخته، و با گل به لذت و قدرت آفرینش رسیده است. گل فرم پذیر و نقش پذیر بوده، با آن خشت و پیاله ساخته تا به نیازهای زندگی روزمره اش ، جواب دهد و بعد اندیشه هایش را برآنها نقش زده است. با ساخت پیکره هایی از گل به باورها و ترس هایش پاسخ گفته است. با آتش دیدن ساخته های گلینش شاهد معجره ای شده است: همه چیز در آتش میسوخته و گل درکام آتش سخت تر و ماندگارتر میگردیده است!
سفالینه ها حتی پس از مرگ نیز با نیاکان ما همراه می شدند تا در حیات بعدی مورد استفاده قرار گیرند و امروز همان سفالینه ها، پیام گذشتگان را به ما میرسانند.
نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد عالم پیر دگر باره جوان خواهد شد.
داستان آخرین سفالگران بومی منطقه :
معادن غنی خاک سفید (ترکیبات کائولن)، این خطه در منطقه مرند واقع است. روستای زنوز مرند در دامنه کوه آق داغ، مرکز سفالگری با خاک سفید بوده است. به نقل از استادکاران سفالگر معاصر ما (استاد عباس قابچی و استاد احمد قابچی) از چند نسل قبل از آنها سفالگری با خاک سفید در روستای زنوز رواج داشته است.
خانواده قابچی پدر (محمد) و دو پسر (عباس و احمد) که نام خانوادگیشان معرف شغلشان میباشد به شهر تبریز مهاجرت کردند و در کارگاهی در محله درب سرخاب به سفالگری مشغول شدند.
روند تولید و شرایط بازار برای آنها در این چند دهه با فراز و نشیبهایی همراه بوده است که متاسفانه در دهه های اخیر با افول مخاطب مواجه شده بود.
از سال ۱۳۷۳ پشتیبانی آگاهانه و بستر سازی مناسب سازمان میراث فرهنگی استان از سفالگری بومی منطقه تاییدی بر تحقق نظریه استاد فریده تطهیری مقدم در رابطه با سفال ویژه منطقه بوده است.
«در گوشه گوشه این آب و خاک استادکاران سخت کوش و با همتی هستند که آخرین نسل حافظان فرهنگ و هنر بومی ما میباشند. قدر آنانرا بدانیم و زمان را از دست ندهیم. با نگاهی آگاهانه و آسیب شناسانه بستر تداوم حیات فرهنگی آنان را فراهم کنیم.»
موزه زنده سفال، بخشهای مختلف خانه سفال:
۱- نمایشگاه دائمی از آثار استاد عباس قابچی، استاد احمد قابچی و استاد فریده تطهیری مقدم و بهترین آثار هنرمندان و هنرجویان سفالگر استان آذربایجان شرقی ( با خاک سفید )
۲- حوضخانه :
محل برگزاری نمایشگاههای موقت از آاثار هنرمندان سفالگر به صورت انفرادی و گروهی و برگزاری جلسات نقد و بررسی و اجتماعات هنری و فرهنگی
۳- فروشگاه دائمی برای عرضه آثار هنرمندان سفالگر
۴- کلاسهای آموزشی :
کلاس چرخکاری
کلاس نقاشی روی سفال
کلاس آشنایی با مراحل تولید سرامیک سنتی با خاک سفید آذربایجان
۵- ارائه مراحل مختلف کار سفالگری با خاک سفید به روش سنتی (بازدید با هماهنگی قبلی)
شامل: آماده سازی گل – چرخکاری و تراش بدنه – آماده سازی لعاب- خرد کردن شیشه – کار با آسیاب سنگی – آماده سازی رنگینه مس – پخت اول، لعاب زنی – پخت دوم، کوره چینی

موزه ارامنه
موضوع : اشیا و اسناد ارامنه آذربایجان
وضعیت:غیرفعال
وابستگی: شورای خلیفه گری ارامنه
سال تاسیس: ۱۳۴۵ هجری شمسی
ساعت بازدید: –
روزهای تعطیل:
نشانی: تبریز، خیابان شریعتی کلیسای مریم مقدس
تلفن: –
خلیفه گری ارامنه آذربایجان در سال ۱۳۴۵ شمسی در کنار کلیسای مریم مقدس، واقع در خیابان شریعتی تبریز ، موزه ای به نام” موزه کلیساهای خلیفه گری ارامنه آذربایجان” تأسیس کرد.
در این موزه آثار فرهنگی نفیس از قبیل کتب خطی، طومارها، فرمان ها، نشان ها، تابلوهای نقاشی، سکه ها، نگین ها، سلاح ها، عصاها، ظروف نقره ای، مسی، سفالی، چینی، بلورآلات، زیورآلات، پارچه های ترمه و زری و مجسمه ها و آثار چوبی منبت و خاتم کاری نگهداری می شود.
بعضی از اشیای این موزه از این نظر که با تاریخ و فرهنگ ارامنه پیوند می خورد، برای ارامنه از اهمیت زیادی برخوردار است؛ از جمله صندلی منبت کاری که در سال ۱۷۲۸ میلادی در ارمنستان برای اسقف اعظم کلیسای” آختامار” واقع در دریاچه وان، ساخته شد و طی حوادث سال های ۱۸۹۵ میلادی همراه عصای اسقف اعظم و ناقوس سوراخ سوراخ کلیسای مذکور به خلیفه گری تبریز منتقل شد. تاریخ ساخت این عصا سال ۱۸۲۵ میلادی و تاریخ ساخت ناقوس ۱۸۳۱ میلادی است.
تاج ها، نشان ها و صلیب های متعددی نیز در دوران وقوع این حوادث به تبریز انتقال یافت. شمعدان های بزرگ کلیساهای سن استپانوس و سن طاطاوس و زنگ بزرگ و در خاتم این کلیسا نیز به همین ترتیب به تبریز منتقل شد.
موزهٔ ارامنه که تحت‌نظارت خلیفه‌گری ارامنهٔ آذربایجان اداره می‌شود، یکی از موزه‌های محوری شهر تبریز است که در میدان نماز و در محل کلیسای مریم مقدس مستقر شده‌است. در این موزه انواع کتاب‌های چاپی چاپی و خطی تاریخی به زبان‌های ارمنی، فارسی و عربی نگه‌داری می‌شوند.
۳۵ جلد از کتاب‌های خطی موزهٔ ارامنه که برروی پوست آهو نگاشته شده‌اند، به زبان ارمنی بوده و در قالب خط عبری نوشته شده‌اند. هم‌چنین کتاب‌های مهم و تاریخی نظیر ذخیرهٔ خوارزمشاهی، خمسهٔ نظامی، معراج‌النبوه و ترجمهٔ کتاب مقدس به زبان ارمنی در این موزه موردحفاظت قرار گرفته‌اند.
این موزه در حال حاضر تعطیل است.

موزه کاریکاتور
موضوع : کاریکاتور
وضعیت: فعال
وابستگی: ارشاد اسلامی
سال تاسیس: هجری شمسی
ساعت بازدید: ۱۴-۹
روزهای تعطیل: تعطیلات رسمی
نشانی: تبریز، محوطهٔ باغ گلستان و در محل پیشین کتابخانهٔ ملی تبریز
تلفن: -۲۸۴۳۰۹۴-۰۴۱۱
موزهٔ کاریکاتور تبریز نخستین موزهٔ کاریکاتور در سطح قارهٔ آسیا و پنجمین موزهٔ کاریکاتور در سطح جهان است. این موزه در محوطهٔ باغ گلستان و در محل پیشین کتابخانهٔ ملی تبریز قرار گرفته‌است.
موزهٔ کاریکاتور تبریز در اسفند ۱۳۸۵ خورشیدی و در بخش غربی خانهٔ هنر این شهر تأسیس شده‌است. این بنا در سال ۱۳۱۸ خورشیدی و همزمان با کاخ شهرداری تبریز ساخته شده‌است. این مجموعه که ۲۸۶۰ متر مربع زیربنا دارد، پیش‌تر به‌عنوان کتابخانهٔ ملی تبریز مورد استفاده قرار می‌گرفته و در سال ۱۳۷۸ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
خانهٔ هنر تبریز از ابتدای تأسیس تاکنون، بارها مرمت و نوسازی شده‌است. این بنا از بخش‌های مختلفی نظیر سالن آمفی‌تئاتر، سالن‌های نگارخانه، سالن‌های ویدیوآرت و کارگاه‌های نقاشی تشکیل شده‌است. در نگارخانه‌های این مجموعه، ۶۰ تابلو متعلق به کاریکاتوریست‌های معروف جهان و ۵۰ اثر فانتزی نگه‌داری می‌شود.
شهر تبریز علاوه بر جشنواره های بین المللی کاریکاتور سالانه خود از جشنواره بین المللی کاریکاتور مقاوم سازی به نشانی www.retrofittingcartoon.ir و جشنواره کاریکاتور پدافند غیر عامل به نشانی www.cdcartoon.ir بهره مند است.
در حیاط موزه مجسمه ای از شخصیت یک بار فروش توسط آقایان خلیل امامی و خسرو طالب پور ساخته شده است، گفته می شود این بار فروش را روتر در میدان صاحب الامر تبریز کشیده است. همچنین مجسمه بزرگی از شخصیتی دیگر که کار رتور می باشد، در ورودیه موزه نصب گردیده که ساخت این اثر را محمد مغفوریون به عهده داشته است.
این مجسمه ها سمبل انجمن کارتونیستهای تبریز به شمار میروند. موزه دارای دو گالری وسیع می باشد که ۷۰ اثر اصل از برجسته ترین کارتونیستهایی چون زلاتوفسکی، کوزوبورکین، کوراغلی، درژنین، کولمشکینو، پرومبیتا، بایرام حاجی زاده و … در آن به نمایش در آمده است.
بیش از هزار آلبوم درکتابخانه موزه به همراه آرشیو نشریات تاریخی و خارجی موجود است که مورد استفاده عموم قرار می گیرد.در آرشیو موزه چهارده هزار اثر اصل نگهداری می گردد. این آثار حاصل برپائی ۱۰ جشنواره بین المللی توسط انجمن می باشد.

موزه ادب وعرفان
 موضوع : شخصیت، شیخ شهاب الدین اهری
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: موزه ۱۳۷۴ هجری شمسی، بنا قرن هفتم هجری قمری
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: اهر، بقعه شیخ شهاب الدین اهری
تلفن: ۲۲۲۴۳۱۰-۰۴۲۶
معرفی موزه :
شرح حال شیخ شهاب :
شیخ شهاب الدین محمود اهری فرزند احمد اهری در نیمه شعبان ۵۸۰ ه.ق در شهر اهر چشم به جهان گشود و در زادگاه خود رشته های صرف، نحو، فقه، اصول و اخلاق را در محضر ملا حسن اهری فرا گرفت. سپس در سن ۲۵ سالگی برای تکمیل مراحل علمی- عرفانی خود راهی بغداد شد و در محضر شیخ رکن الدین سجاسی به کسب فیض و کمالات معنوی پرداخت.
بعد از رسیدن به درجه قطب و با دستور استادش برای ارشاد و راهنمایی مردم به موطن خود بازگشت و به ارشاد و تعلیم پرداخت.
ساختمان بنای شیخ شهاب
ساختمان بنا شامل خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و غرفه های متعدد است. تاریخ بنا به درستی معلوم نیست لیکن از قرن هفتم ه.ق ساختمان بنا دارای تشکیلاتی بوده است. هرچند بعضی آن را منتسب به زمان شاه عباس اول می دانند ولی قدمت بعضی از قسمتها از جمله حصار سنگی مقبره و در شرقی به قبل از صفویه (ایلخانی) مربوط می شود. مشخصات دوره ایلخانی که در این بنا دیده میشود عبارتند از:
۱- بلندسازی ارتفاع بنا
۲- تبدیل مقطع چهارضلعی به مقطع هشت ضلعی بوسیله فیلگوش ها در نقطه شروع گنبد
۳- گنبد دوپوش
خانقاه
فضای بزرگی که زیر گنبد دوپوش قرار گرفته مقطعی مربعی شکل دارد که هر ضلع آن ۲۰/۱۱ متر است و ارتفاع آن ۱۸ متر و ضخامت دیوارهایش۳۰/۱ متر می باشد و در محل به قوشخانه معروف است و در طرفین خانقاه اتاقهایی به ابعاد ۶۰/۹*۳۰/۶ متر و قرینه هم ساخته شده اند که به چینی خانه (محل نگهداری ظروف چینی) معروف است.
مسجد
این قسمت در شرق بقعه به ابعاد ۹۰/۶*۳۰/۹ متر واقع شده و با گچ بریها و نقاشیهایی تزئین یافته و دورتادور دیوارهایش حاوی دستخط هایی است که از میان آنها دست نوشته های شیخ بهائی، شاه عباس سوم، ابوالقاسم نباتی شناخته شده است.
حصار سنگی مقبره
حصار سنگی مقبره به صورت مستطیلی شکل و به طول ۱۵/۱۵ متر و به عرض ۷۵/۷ متر در دور صحن کشیده شده و با نقوش اسلیمی و هندسی به صورت مشبک حجاری شده است و از شاهکارهای حجاری اسلامی است. در قسمت ورودی و در سمت راست کتیبه ای با خط کوفی و با عنوان الله- محمد- علی به صورت حجاری دیده می شود.
معرفی موزه:
موزه ادب وعرفان، در محل خانقاه شیخ شهاب الدین محمود اهری تاسیس شده که شامل ۳ سالن می باشد:
سالن اول:
در این سالن کتاب های خطی از دوران صفویه و قاجاریه به نمایش گذاشته شده است. از دیگر آثار نفیس این سالن می توان به پارچه کتیبه دار اشاره کرد که بر روی آن قرآن را با خط ثلث، نسخ و غبار در میان نقوش هندسی و اسلیمی نوشته اند و متعلق به دوره صفویه است.
سالن دوم:
در این سالن آثار متعددی در ارتباط با عرفان به نمایش گذاشته شده است که میتوان به انواع کشکول های چوبی، سفالی، فلزی و تبرزین های مرصع طلاکوب و.. اشاره کرد. از دیگر آثار نفیس این سالن در چوبی پاشنه گردان، منبت کاری و کنده کاری شده است که به قرن هشتم ه.ق مربوط میشود.

سالن سوم:
در این سالن قطعه های خطی از خطاطان معروفی از جمله درویش عبدالمجید طالقانی، میرآقا اهری و… به نمایش گذاشته شده است. از آثار قابل ذکر موجود در این سالن سینی مفرغی مرصع (طلاکوب) است که به قرن ۶ ه.ق مربوط می شود

موزه عشایر آذربایجان
موضوع : مردم شناسی
وضعیت: فعال
وابستگی: شهرداری سراب
سال تاسیس: موزه ۱۳۸۵ هجری شمسی، بنا قاجاری
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: سراب، خیابان امام خمینی، جنب غربی شهرداری سراب، حمام قدیمی سراب
تلفن: ۲۲۳۵۲۰۰ – ۰۴۳۱

معرفی موزه:
زندگی کوچ نشینی در ایران و از جمله آذربایجان سابقه ای بس کهن دارد و کوچ نشینان نقش مهمی در تاریخ سیاسی و اجتماعی این مرز و بوم داشته اند. بسیاری از دولت ها و حکومت های قبل از اسلام و بعد از اسلام از میان ایلات و عشایر برخاسته اند. حکومت های غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان، قره قویونلوها، آق قویونلوها، افشاریه، زندیه و قاجاریه حکومت های ایلی بودند که قدرت اولیه خود را از تشکیلات ایلی خود گرفته اند.
روند کوچ نشینی در ایران و از جمله آذربایجان آنچنان است که میتوان پیش بینی کرد با آخرین نسل عشایر کوچ رو در ایران مواجه هستیم. از این رو تاسیس موزه ی عشایرضرورت تاریخی داشت. شهرسراب موقعیت ویژه ای بر سر راه تبریز- اردبیل و استان گیلان داشته و همه ساله هزاران نفر به قصد استفاده از آبهای گرم و معدنی سبلان و سرعین و طبیعت زیبای شمال کشور این شهر را پشت سر می گذارند. علی رغم سابقه فرهنگ و تمدن این شهر تاکنون مسافرین محترم محملی جهت اقامت بیشتر در این شهرنمی یافتند. باشرح مراتب مذکور تاسیس موزه ی عشایر در محل حمام قدیمی جلال ضرورت و اهمیت خود را دو چندان بیشتر می نمایاند.
حمام جلال به جای مانده از دوران قاجاریه و ثبت شده در فهرست آثار ملی به شماره ۹/۴۱۹ با معماری ارزشمند در شهرتاریخی و فرهنگی سراب با مساحتی حدود ۶۵۰ مترمربع بنا شده است.
موزه ی عشایر آذربایجان به عنوان اولین موزه ی عشایری ایران از شمار موزه های مردم شناسی است. قلمرو فعالیت موزه های مردم شناسی منطقه ای به نمایش گذاشتن نشانه های فرهنگی، سنتی، قومی و نمایانگر ارزش های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و فنی این نشانه ها، اشیا و نمادها به مردمی است که آنها را به کار می گرفته اند و می گیرند.
بر مبنای تعریفی که در این رابطه آیکوم دارد، هدف موزه عبارتست از گردآوری و نگهداری، مطالعه و بررسی کردن و نیز به نمایش گذاشتن نعمات فرهنگی یا طبیعی به منظورآموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنهاست.
نتیجه اینکه هدف موزه نمایشگر ارائه تحقیقاتی است از مطالعه در مورد اعتقادات و آداب و رسوم، زبان، معیشت، مسکن، هنرها و فنون، خوراک، پوشاک، صنایع دستی، که در جامعه عشایری توسط کارشناسان گردآوری شده است و از این رو است که موزه ی مردم شناسی برای بینندگان مانوس و دلنشین است. زیرا در این رابطه هر یک از اموال فرهنگی که به نمایش گذاشته میشود با زبان بی زبانی از چگونگی مورد استفاده در زمان خود صحبت می کنند. غرفه های این موزه ی مردم شناسی همانند سایر موزه های مردم شناسی سخن از چگونه زندگی کردن و با مشکلات مبارزه کردن و در جهت بدست آوردن و بهتر زندگی کردن که همواره نداشتن را یافتن و نبودن را ساختن از زمانهای بسیار گذشته می گوید. بنابراین حفظ و نگهداری و معرفی ذخایر فرهنگی ضرورتی تاریخی دارد.
بخش های مختلف این موزه عبارتند از:
بخش اداری، بخش اطلاع رسانی، کتابخانه تخصصی، فضای مرتع و چوپان، غرفه سینمای سنتی، بخش فرآوری سنتی و بومی لبنیات، بخش فرآوری سنتی پشم، غرفه دست بافت های عشایری، غرفه موسیقی، غرفه مسکن (آلاچیق)، غرفه نان پزی، غرفه اشیاء اعتقادی و زیورآلات، غرفه قهوه خانه سنتی و ماکت و تابلو نوشته ها و عکس های مختلف از جلوه های فرهنگی عشایرآذربایجان.

موزه هدایای خامنه
موضوع : اشیای تاریخی
وضعیت: فعال
وابستگی: شهرداری خامنه
سال تاسیس: موزه ۱۳۸۵ هجری شمسی، بنا قاجاری
ساعت بازدید: ۱۴-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: خامنه
تلفن: ۲۳۴۴۳۵۳-۰۴۷۲
شبستر، خامنه و تسوج در مسیر شاهراه ارتباطی ری به تبریز، خوی و استانبول بوده و همواره از شهرها و قصبات مهم و قابل توجه آذربایجان بوده است. تأثیر فرهنگی بزرگان برخاسته از شبستر و خامنه از قدیم الایام بر جامعه فرهنگی منطقه و ایران سازنده بوده است.
آثار معماری، فرهنگی و تاریخی و خدماتی مورد نیاز این منطقه و کاروانهای تجارتی این محور در طول یکصد سال گذشته به شدت مورد تجاوز قرار گرفته و صدمه دیده است.
مسجد میرپنج و حمام خامنه تنها سازه سنگی منطقه می باشند که علاوه بر سنگ و آجر، ملات آهک و گچ نیز در آن بکار گرفته شده است. این دو بنا تنها بقایای بازمانده معماری در شهر خامنه می باشد.
تملک حمام قدیمی خامنه که قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد از سال ۷۶ توسط شهرداری صورت گرفته است و مرمت آن به همت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان به انجام رسیده است.
این حمام در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و به منظور تبدیل به موزه و نگهداری هدایای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای و بزرگان منطقه اختصاص یافته است.
حمام دارای ۸۰۰ متر مربع عرصه و ۳۸۰ متر مربع اعیانی می باشد همچنین در مساحت ۲۳۰ متر مربع ساختمان الحاقی در ۲ طبقه قسمت اداری و نگهبانی و موتورخانه موزه، بنا شده است. ساختمان اصلی حمام (موزه هدایا) پس از ورود به یک هشتی ورودی با ۲۰ پله به پایین، وارد سربینه هشت ضلعی حمام می شویم.
یک حوض سنگی با فواره سنگی در وسط سربینه خودنمائی می کند و سکوهای مرمرین در پیرامون سربینه توجه هر بیننده را به خود جلب می کند.
سقف گنبدی شکل به ارتفاع ۵/۵ متر با کاربندی های گچی از دیگر تزئینات معماری حمام می باشد.
سپس با یک راهرو ارتباطی وارد گرمخانه می شویم. سقف گنبدی گرمخانه با دو گنبد فرعی و یک گنبد اصلی که ارتفاع آن به ۷ متر می رسد شکوه خاصی به حمام داده است.
در کنار گرمخانه، موتورخانه قدیمی حمام، سرویسهای بهداشتی، نظافت خانه و قسمتهای خصوصی حمام از دیگر بخشهای حمام قدیمی خامنه می باشد که در کاربری جدید به اتاقک های ویدئو، پروژکتور، اتاق کامپیوتر و اتاق موزه دار اختصاص یافته است.
محوطه حیاط موزه به مساحت ۳۳۶ متر مربع به سبک سنتی کرت بندی و آجرفرش گردیده است. و دیوارها با ازاره سنگی و پایه های آجری، قاب بندی شده و فرم زیبائی به خود گرفته است.
همچنین در پشت بام حمام قدیمی نیز طرح قاب بندی با پایه های آجری و هره آجری تکرار شده است. اجرای سردر آجری نیز از دیگر الزامات مرمت این بنا بوده است که با یک کتیبه گچی تزئین یافته است.
در این موزه هدایایی از قبیل: میناکاری روی چوب، آلبوم سکه و تمبر، تابلوی نقاشی با پنبه از نمای مسجد شهید مطهری اهدایی جمهوری ارمنستان، گلدان های سنگی مرمر، ظروف چوبی، تابلو صدف کاری، بشقاب صدفی، انواع شمشیر و خنجر، تابلو فرش، تابلو خط، خنجر نقره ای حکاکی شده اهدایی وزیر تجارت و صنایع عمان، ماکت مسجدالاقصی اهدایی یاسر عرفات و غیره به نمایش گذاشته شده است.

موزه تخصصی ایلخانی
موضوع : باستان شناسی
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: ۱۳۶۳ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: مراغه، خیابان اوحدی، موزه ایلخانی
تلفن: ۲۲۲۳۷۰۰- ۰۴۲۱
معرفی موزه:
ساختمان موزه مراغه و بنای یادبود روی مزار اوحدی مراغه ای شاعر قرن هفتم و هشتم هجری قمری بین سالهای ۵۳ تا ۵۷ بوسیله انجمن آثار ملی اجرا شده است. این محل در سال ۱۳۶۳ مقارن با تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور به موزه مقدماتی مراغه تبدیل و با آثار عرضه شده از دوره‌های مختلف تاریخی برای بازدید عموم دایر گردید. موزه مراغه در سال ۷۵ در جهت هدفمندی آثار خود و بلحاظ اهمیت نقشی که این شهر در دوره ایلخانی داشته، به عنوان موزه تخصصی ایلخانی فعالیت خود را آغاز نمود.
مراغه علیرغم استواری استمرار تمدن از دوران پیش از اسلام تا دوران مختلف اسلامی، در دوره ایلخانی از موقعیت برجسته‌ای برخوردار شد و بعلت انتخاب این شهر به عنوان اولین پایتخت ایلخانان، مرکز ثقل این سلسله محسوب گردیده و عصردوباره سازندگی ایران پس از یک دوره طولانی قتل، غارت و ویرانی مغولان از آن آغاز می‌شود.
موزه مراغه به منظور معرفی این دوره خاص از تاریخ کشورمان که گستره آن از هرات تا فرات بوده‌است، با هدف جدید تشکیل و در فهرست موزه‌های رسمی کشور جای گرفت و با تمرکز و انتقال صدها اثر برجسته و گردآوری مجموعه‌ای نسبتا کامل از آثار مختلف ایلخانی شامل انواع سفال، کاشی، سکه، فلز، شیشه و کتابت، این موزه به عنوان منبع مطالعاتی و پژوهشی در اختیار محققان و بازدیدکنندگان قرار گرفت.
مجموعه سفال
هنر سفالگری دوره ایلخانی را می‌توان عصر طلایی سفالگری دوره اسلامی نامید. سفالگری این دوره که پس از دوره طولانی فترت ناشی از انهدام مراکز مهم سفالگری و فرار هنرمندان سفالگر از یورش‌های مغولان دوباره نضج می‌گرفت، توام با تغییرات مهمی در نوع ساخت، تزیینات و لعاب سفالینه‌ها در مراکز جدید سفالگری بوده است.
از خصوصیات بارز این دوره، تنوع ساخت سفال با تکنیک‌های مختلف سفالگری و تنوع تزیینات سفالینه‌‌هاست. موزه مراغه از انواع تکنیک‌های رایج و تزیینات متفاوت سفالگری این دوره نمونه‌های ارزشمند و منحصربفردی را در اختیار دارد. سفالینه‌هایی با تزیینات زیر لعاب شفاف در زمینه شیری و فیروزه‌ای، سفالینه‌هایی با تزیینات روی لعاب یا مینایی، سفالینه‌های زرین‌فام و لاجورد و همچنین کاشی‌های هشت‌پر و نقش برجسته با لعاب‌های فیروزه‌ای و زرین‌فام از آن جمله‌اند. تزیینات این سفالینه‌ها متنوع و شامل انواع نقوش هندسی، نقوش گیاهی از برگ‌های متراکم اسلیمی و طوماری، نقوش حیوانی مثل غزال دونده، ماهی، اردک و پرندگان، نقوش انسانی از مجالس رقص، نوازندگی، شکار و کتیبه‌هایی از اشعار فارسی، ضرب‌المثل‌ها، دعاهای معروف و نقوش ترکیبی بوده ‌است که در هر یک از مراکز سفالگری به ترتیبی خاص اجرا می‌گردید.
در سفالینه‌های ایلخانی علاوه بر آرایش منقوش، تزئیناتی در فرم سفالینه‌ها نیز وجود داشته است که آثار مشبک دوجداره و مشبک پوشیده با لعاب شفاف، سفالهایی با نقوش کنده، برجسته و نقش‌های قالبی از آن جمله‌اند. از مراکز مهم سفالگری دوره ایلخانی، شهرهای معروف ری، کاشان، جرجان، سلطان‌آباد و تخت سلیمان بوده و نمونه‌های بارزی از آنها در موزه مراغه وجود دارد. علاوه بر آن به علت کشف قطعاتی از کاشی‌های زرین‌فام و نقش برجسته از رصدخانه خواجه‌نصیر و ویژگی‌های منحصربفرد آنها، برابر نظر محققان، مراغه نیز از مراکز سفالگری دوره ایلخانی بوده است.
مجموعه سکه
سکه‌های موزه مراغه از کامل‌ترین مجموعه مسکوکات ایلخانی کشورمان بوده و تقریبا از همه ایلخانان ایران، سکه‌های ارزشمندی را در خود جای داده است. پول رایج ایلخانان بلحاظ کاربرد اقتصادی و معاملات تجاری و رسمی، بصورت پشتوانه تک فلزی و نقره بود. سکه‌های طلا برای مقاصد ویژه ایام عید و جشنها ضرب می‌شد و سکه‌های مسی(فلوس) برای معاملات روزمره رواج داشت.
تنوع نقوش سکه‌ها در دوره ایلخانی معرف فرهنگ و تمدن آن عصر بوده و نقوش و مظاهر آئینی ادیان و فرقه‌های مختلف ضرب شده بر روی آنها، گویای تساهل مذهبی مغولان می‌باشند. همچنین بر سکه‌های ایلخانی متونی از آیات قرانی، لااله‌الاالله، محمد رسول‌الله، نام خلفای راشدین و در دوره‌ای کوتاه متن علی‌ولی‌الله و نام دوازده امام بخط کوفی و نسخ نقش شده است. نام و القاب ایلخانان معمولا بخط اویغوری با خطوط عربی سکه‌ها ترکیب شده‌اند
برابر اخبار مندرج در کتب مورخان ۸۷ مرکز ضرب سکه در دوره ایلخانان وجود داشته و مراغه، تبریز و سلطانیه از مراکز مهم ضرابخانه‌های حکومتی بودند.
بخش شیشه
هنر شیشه‌گری در دوره ایلخانی بعلت فرار شیشه‌گران به کشورهای مصر و سوریه از رونق افتاد. شیشه‌های موزه مراغه از نمونه‌های نادر آن عصر است که دارای تزیینات مختلف شیشه‌گری شامل دمیده‌ آزاد، دمیده در قالب، تراش و افزوده بر روی بطری، قندیل و صراحی می‌باشند که از نقاط مختلف کشورمان بدست آمده است. شیشه ماده‌ای ترکیبی از سیلیس به صورت شن و ماسه، قلیا بصورت سدیم و پتاسیم برای گدازآوری، آهک برای استحکام بخشی، اکسید سرب برای شفافیت و بی‌رنگی است.
بخش فلز
در بخش فلز موزه مراغه نمونه‌های ارزشمندی از هنر فلزکاری دوره ایلخانی شامل انواع ظروف فلزی، پیه‌سوزهای مفرغی و شمعدان‌های برنزی وجود دارد که به روشهای ریخته‌گری، قلمزنی و طلاکوبی ساخته شده‌اند. در تزیینات این آثار استواری و استحکام با پای قوی حیوانات و صعود و روشنایی با شکل پرندگان نشان داده شده است.
همچنین در این موزه شمشیری است که متعلق به کری خان بن بهادرخان، حاکم داغستان بوده و حاوی تزیینات طلاکوبی بر روی عاج و مفرغ می‌باشد.

موزه سنگ نگاره ها
موضوع : باستانشناسی
وضعیت: فعال
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
سال تاسیس: ۱۳۸۴ هجری شمسی
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: مراغه، نرسیده به ایستگاه راه آهن، خیابان آقالار، مقبره آقالار

مقبره آقا بنای چهار ضلعی آجری است که در جنوب شهر مراغه واقع شده و مدفن سید میرفتاح الموسوی المراغی از علمای معروف مراغه متوفی به سال ۱۱۷۵ هجری می باشد. بنای اولیه بقعه در سال ۱۱۷۵ هجری قمری به دستور ظل السطان احداث گشته و به موجب کتیبه سنگ مرمر سردر ورودی در سال ۱۲۴۷ هجری قمری به وسیله حاج عباسعلی بنابی که خود در این مقبره مدفون می باشد، مرمت شده است. این بنا به شماره ۲۱۷۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
در ابن موزه سنگ قبرهای گهواره ای، صندوقی و تخته سنگهایی با انواع خطوط و با نقوش تزئینی و هندسی، قوچهای سنگی و … جمع آوری شده و در معرض دید عموم قرار گرفته است که بیشتر این سنگ قبرها متعلق به شهرستان مراغه و اطراف آن می باشد.

موزه مردمشناسی جنوب سهند
موضوع : مردم شناسی
وضعیت: فعال
وابستگی: شهرداری بناب
سال تاسیس: موزه ۱۳۸۴ هجری شمسی، بنا صفوی
ساعت بازدید: ۲۰-۸
روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
نشانی: بناب، حمام تاریخی مهرآباد
تلفن: ۷۲۳۱۰۳۳-۰۴۱۲
معرفی موزه:
اشیاء گرد آوری شده در این موزه از منطقه جنوب کوهستان سهند از شهرستانهای بناب، هشترود، عجب شیر، مراغه و ملکان تهیه شده است.
بخش های مختلف موزه به قرار زیر است:
بخش آلات و ادوات موسیقی، بخش صنعت پارچه بافی، بخش روشنایی، بخش زیورآلات، پوشاک، وسایل تدخین، طب سنتی، ادعیه و طلسمات، ابزارآلات سنتی کشاورزی، دست بافت های سنتی، آهنگری و ظروف مرتبط با آب.

 

پاسخ دهید

شبنم
کارشناس الکترونیک-سردبیر و مدیر روابط عمومی بولتن فرهنگی هنری تبریز - کارشناس تولید محتوا***کوهنوردی ؛‌طبیعت گردی و سفر از بایدهای زندگی من هستند.