کاخ شهرداری تبریز یا همان عمارت شهرداری،یکی از ابنیه تاریخی، زیبا،مستحکم و دیدنی شهر تبریز است که در زمینی با زیربنای ۶۵۰۰ متر مربع میباشد.
ساخت این بنا از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ خورشیدی به دستور رضاشاه پهلوی در محل گورستان متروک و مخروبه نوبر (ابتدای محله مقصودیه) با نظارت مهندسان آلمانی و در زمان ریاست شهرداری حاج ارفع الملک جلیلی، و بابودجه ۲,۵۰۰,۰۰۰ ریال انجام شد.شهرداری تبریز یکی از نخستین شهرداری های ایران است که یکی از شاهکارهای هنری به سبک معماری آلمانی می باشد.
بنای عمارت شهرداری تبریز یکی از آثارتاریخی و فرهنگی مهم این شهر محسوب میشود که در لیست آثار قدیمی و ملی به ثبت رسیده است.
در اوایل تاسیس این بنا؛نام بلدیه به این عمارت داده شده بود؛و طبق گفته ها،اولین شهردار آن نیز یکی از دانش آموختگان دانشگاه سن سیر فرانسه بنام قاسم خان امیر بوده است.
این بنا جزو مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر تبریز به حساب میاید؛ از این رو کلیه گردشگران و مسافران در زمان اقامت در این شهر،بازدید از این عمارت زیبا را در برنامه گردشی خود قرار میدهند.
عمارت شهرداری تبریز در مرکزی ترین نقطه شهر و در میدان شهرداری در میدانی موسوم به میدان ساعت،تقاطع خیابان امام خمینی و ارتش واقع شده است.
بنای زیبای عمارت دارای برج ساعتی به ارتفاع ۳۰/۵ متر است که در طول ۷۰ سال اخیر بی وقفه هر ۱۵دقیقه یکبار طنین موزون زنگهایش گذشت زمان را به مردم شهر تبریز یادآوری مینماید.در واقع این بنا بدلیل وجود ساعت در بالاترین نقطه برج در میان مردم شهر؛به ساختمان ساعت (ساعات قاباغی) مشهور است.
در حال حاضر تمام امور عمرانی شهر و امور اداری شهرداری تبریز در این تالار و عمارت متمرکز می باشد.بنای U شکل عمارت شهرداری تبریز در سه طبقه احداث و نمای خارجی آن از سنگ تراشیده شده است.نقشه هوایی عمارت شبیه به طرح یک عقاب درحال پرواز؛ که گویا بالهای خود را در مرکز شهر گسترانیده ،با نمونه ساختمان های کشور آلمان،قبل ازجنگ جهانی دوم مطابقت دارد.
دیوارهای این بنا عموما ازجنس آجر و ملات ماسه و آهک بوده و نمای آن ها در قسمت شمال و شرق (معابراصلی شهر) سنگی، و نمای جنوبی و غربی آن ترکیبی از آجر و سنگ است.کاخ شهرداری تبریز که در بخش جنوبی ساختمان قرارگرفته شامل یک فضای بزرگ و زیباست که در آن بصورت هنرمندانه محوطه سازی شده و درآن گل کاری و درخت کاری صورت پذیرفته است.
البته کلیه دیوارها در جهت طولی و عرضی دارای کلاهک آهنی هستند. سنگ های حجاری شده نما در قاب پنجره ها و نیز در قسمت رخ بام از زیباترین موارد تزئینی بکار رفته در معماری این عمارت با شکوه است.ناگفته نماند این شیوه معماری در سایر بناهای تاریخی شهر تبریز نیز قابل مشاهده است.از جمله سایر ویژگی های این بنا، وجود یک ورودی تشریفاتی در قسمت مشرف به میدان و چندین ورودی متعارف در بخش محوطه می باشد.نمای زیبا و هماهنگی بسیارخوب برج ساعت در محور اصلی و مرکزی بنا با کل عمارت،جزء شاخصه های اصلی این مجموعه بشمارمیرود.
این بنا از ابتدا به صورت اداری و با هدف محل استقرار شهرداری تبریز احداث شده و در طول دوره تحولات صورت گرفته در شهر تبریز همواره جایگاه خود را بعنوان یکی از ابنیه خوب و زیبای این شهرحفظ کرده است.البته امروزه با تقسیم شهرتبریز به ده منطقه و نیز انتقال اکثر امور عمرانی و اداری شهرداری به ساختمانی جدید،این عمارت همچنان بعنوان پایگاهی مرکزی برای فعالیت های شهرداری به حساب میاید.حتی بدلیل اهمیت این بنا،شهردارکلان شهر تبریز نیز برخی از ملاقات های رسمی، دیپلماتیک را با مقامات عالی رتبه در محل کاخ مذکور انجام میدهد.علاوه برآن،نخستین موزه شهر و شهرداری کشور،شورای اسلامی شهرتبریز در بخشی از ساختمان مذکور مستقر بوده و جلسات رسمی شورا در محل آمفی تئاتر موجود در ساختمان تشکیل می گردد.در سال ۱۳۸۶ عمارت شهرداری تبریز،به مناسبت بزرگداشت یکصدمین سال تاسیس اولین انجمن شهر و بلدیه ایران در تبریز،با صرف هزینه ای بالغ بر یک میلیارد و صدمیلیون ریال،به نخستین موزه شهر و شهرداری های کشور تبدیل و مورد بهره برداری قرار گرفت.
در بخش حیاط داخل کاخ شهرداری تبریز، باغ باصفا و زیبایی وجود دارد که منظره دل انگیزی را ایجاد نموده است.
این اثر جاویدان، در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۷۷ باشماره ی ثبت ۲۰۵۵ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
متن از م.جبارپور
عکس از امیرحسین منادی
نشر از بولتن فرهنگی هنری تبریز
