اطلاعیه

اگر رویدادی وجود دارد که می‌خواهید بقیه هم از آن با خبر شوند، اطلاعات رویداد را (عکس و توضیحات مناسب)
به ایمیل info[at]ebultan.com ارسال نمایید تا به صورت رایگان و با نام خودتان در بولتن درج گردد.

انتخاب سردبیرگردشگریگردشگری داخل شهر

گردشگری تبریز – خانه ختایی

خانه ختایی خانه ی استقامت و ایستادگی یکی از اهالی معتمد آذربایجان در برابر زورگویی است.کانون هدایت و مبارزه،خانه رشادت، خانه ای در یکی ازمحلات تاریخی و مشهور تبریز میباشد. ختائیان خانواده ی بازرگان و ثروتمندی بودند که در نزدیکی باغشمال در خانه ها و باغ های بزرگ تو در تو در کوچه صدر منزل داشتند. آنها با محافظه کاری و درایت توانستند در تمام سالهای جنگ و انقلاب آذربایجان، خود را درامان نگه دارند.

”ختایی”خانه ای به قدمت آزادی خواهی مردم آذربایجان با صدای پای اسبان، بوی باروت است که فریاد مبارزه و آزادی خواهی فضای این خانه راپرکرده است.
خشت خشت دیوارها،نقش نگار درها و پنجره هایش،همه بوی مبارزه میدهد.آنجا محله مشروطه خواهان بود.محله ای که از”صدر” تا ذیل آن، علم رشادت بر افراشت و در برابر”ارتش”ظلم و جور و بیداد سلطنت طلبان و بیگانگان استوار ایستاد.
این خانه روزگاری به حال خود رها شده و در معرض ویرانی بود.اما یکی از شهروندان علاقه مند به آثار تاریخی تبریز(آقای تشکری) این خانه را شناسنایی و آن را خریداری نمود.

به همت میراث فرهنگی و با حمایت و هدایت این سازمان،خانه ختایی ها، در مدت سه سال دوباره مرمت و بازسازی گردید. در بازسازی این بنا اصل بر رعایت معماری اولیه و ظاهر واقعی گذاشته شده و با استفاده از آجرهای چهارگوش و شتری،نمای خانه،به شکل اولیه ی آن بازسازی شده است.
در منطقه باغشمال تبریز پس از عبور از کوچه ای نسبتا تنگ و باریک در خیابان ارتش جنوبی، آن جا که بنام”کوچه صدر”معروف است،به بن بست پر پیچ وخمی میرسید که در و دیوارش، گنجینه ای از حکایت ها و روایت های مبارزه مردم آذربایجان است.در یک آن خود را در دالان تاریخ حس میکنی.خود را همپای مبارزان و مشروطه خواهان میبینی و ناخوداگاه با روح متعالی آنان،صف به صف و سنگر به سنگر،تاریخ و رویدادهای آن را نظاره گر میشوی.پس از عبور از خانه قدیمی علی مسیو (که ازمبارزان شهید دوران مشروطه و رییس انجمن غیبی تبریز) و دو خانه آن طرفتر،به خانه معروف خانواده”ختایی”میرسیم.

از در کوچک چوبی که رد میشوی وارد حیاط بیرونی میشوی.آنچه در نگاه اول،تو را حیرت زده میکند،ستون های بلند این بناست. در وسط حیاط،حوض آبی بزرگ نمایان است.این درحالیست که انعکاس تصویر ستون های بلند ایوان خانه در داخل آب،بر جذابیت این خانه می افزاید.

خانه ختایی ها،حدود  ۸۰۰  مترمربع زیر بنا دارد. اسناد تاریخی و آثار قدیمی برجای مانده درآن، قدمت این خانه را به حدود ۱۵۰ سال قبل و دوران قاجار مربوط می سازد.

درصحن بیرونی که بسیار دل باز و دل انگیز میباشد،پنج ستون استوار و محکم،هریک به ارتفاع۷۰/۸متر، قوام بنا را تضمین کرده اند. سرستون ها،پنجره ها،هشتی ها و ایوان های این بنا،به سبک معماری دوران قاجار ساخته شده اند. اتاق های نشیمن و نیز تالار نسبتا بزرگی که محل اسکان و ضیافت یا پذیرایی مهمانان و برگزاری جلسات بود، در ارتفاعی حدود ۱۰ متر بالاتر از کف حیاط ساخته شده است.

”اتاق مهمان” یا تالارخانه،طاقچه هایی دارد که در هنگام بازسازی بنا، از زیرخروارها خاک و گچ کاری های ناشیانه و ثانویه بیرون آورده شده است. همانند سایر معماری های دوره قاجار اصل”قرینه”در این خانه نیز رعایت شده است. به استناد این اصل بود که بعد از کشف طاقچه و طرح ونقشی بر روی دیوار،برای یافتن قرنیه ی آن اثر در ضلع مقابل یا دیوار مجاور،تلاش شده و اثری که پشت سفید کاری های ناشیانه و بی سلیقه پنهان شده بود، رونمایی میشد. اتاق نشیمن خانه،کمی کوچکتر میباشد و در بازسازی و مرمت خانه نیز سعی شده تا امکانات و وسایل بکار رفته در آن،رنگ و اثری از قدمت و تاریخ داشته باشد.
راه پله ای کوچک،این اتاق را به طبقه دوم متصل میکند. در طبقه دوم که بیشتر به نیم طبقه میماند (شبیه است)،دو و یا حداکثر سه اتاق کوچک موجود میباشد. در این اتاق ها نیز، طاقچه و اجاق برای روشن کردن هیزم، به همان سبک و سیاق دوره قاجار، دیده میشود. بعد از عبور از صحن بیرونی و اتاق های این قسمت، به حیاط اندرونی راه می یابیم. حیاطی تقریبا کوچک و به مساحت ۵۰ مترمربع. با باغچه ای کوچک در وسط حیاط که زیر سایه دیوارهای بلند اطراف خانه محصور شده است.

در قسمت شرقی حیاط، در کوچکی وجود دارد که ما را به زیرزمین راهنمایی میکند.بوی کهنگی و قدمت این زیرزمین بسیار خنک،مشام را می نوازد.اینجاست که خود را در دل تاریخ و گذشته میبینی. این زیرزمین که سقف آن بشکل طاقی است ، اندرونی را به بیرونی وصل میکند. اما دراین فاصله کوتاه، اتاق های انباری، آب انبار، تنورخانه  و دهلیزی دلباز وجود دارد. در این دهلیز، حوض کوچکی پر از آب وجود داشت و در گوشه ی آن دو عدد پشتی و چند طاقچه ورف که صاحب خانه به هنگام خستگی بعد از خواب نیمروزی و یا درشب های گرم تابستان دراینجا مشغول استراحت میشد.

در گذر از این محوطه ی زیبا،به ”مطبخ خانه”می رسیم. محلی ک در آن تنوری وجود دارد برای پختن نان و حکایت این تنور و نقشی که در دوران مشروطیت داشته،بسیارشنیدنی است. گویی یکی از فرزندان خردسال خانواده”ختایی ها”با مشاهده تهاجم وحشیانه مهاجمان روس،در داخل این تنور پنهان میشود. مهاجمان نمیتوانند او را پیدا کنند اما این کودک مظلومانه ازدریچه ی واقع درروی تنور،شاهدخونریزی و قتل عام خانواده اش بوده اما از ترس دم برنیاورده است.روس ها در روز اول محرم سال ۱۳۳۰ علی رغم آتش بس اعلام شده،به این خانه حمله برده و افرادی را که از ترس در زیرزمین خانه مخفی شده و قران به سرگرفته بودند را کشتند و خانه را به غارت بردند.

خانه ختایی توسط شهرداری خریداری شده و در ۱۱ آبان ۱۳۸۹ با حضور شهردار تبریز و اعضای شورای شهر و اهالی فرهنگ و هنر به نام خانه هنرمندان تبریز افتتاح شد و به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز  واگذار گردید. درحال حاضر این خانه بعنوان خانه هنرمندان مورد استفاده قرارمیگیرد.خانه ختایی مربوط به اوایل دوره صفوی_اواخر دوره قاجار است.این خانه در تبریز، خیابان ارتش جنوبی،کوچه صدر،بن بست ختایی ها واقع شده است.این اثر در تاریخ ۱۴مرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۴۱۰ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه ختایی،انعکاس شور انقلابی دوران مشروطه است،در ایامی که تبریز،در تب این انقلاب گرمی گرفت و هر آنکس که به این شهربیاید و سری به این خانه بزند، ازنزدیک حس وحال آن روزها راتجربه خواهد کرد.

متن از م.جبارپور
عکس از امیرحسین منادی
نشر از بولتن فرهنگی هنری تبریز

پاسخ دهید

شبنم
کارشناس الکترونیک-سردبیر و مدیر روابط عمومی بولتن فرهنگی هنری تبریز - کارشناس تولید محتوا***کوهنوردی ؛‌طبیعت گردی و سفر از بایدهای زندگی من هستند.